แต่เดิมหลังจากพระพุทธเจ้าปรินิพพานแล้วไม่นาน ศาสนาพุทธแตกกันเป็นสองฝ่าย คือ มหายานกับหีนะยาน ฝ่ายมหายานถือคติว่า “พระธรรมวินัยตัดต่อแต่งเติมได้ เพื่อให้เหมาะสมกับยุคสมัย” ส่วนฝ่ายหีนะยานถือคติว่า “พระธรรมวินัยไม่ควรตัดต่อแต่งเติม ควรรักษาของเดิมอันพระศาสดาทรงตรัสไว้ดีแล้ว”
    ต่อมาฝ่ายมหายานเผยแพร่ไปทาง จีน เกาหลี ญี่ปุ่น และญวน ฝ่ายหีนะยานเผยแพร่ไปทาง ลังกา ไทย พม่า ลาว และเขมร แต่เดิมเมื่อพระพุทธศาสนาเข้ามาสู่ประเทศไทยยังไม่แตกเป็นนิกาย แต่มาในสมัยรัชกาลที่ ๓ ถูกแยกออกเป็น มหานิกายกับธรรมยุตนิกาย และเมื่อมีชาวจีน ชาวญวน เข้ามาสู่ประเทศไทยมากขึ้น จึงมีจีนนิกายและญวนนิกายในปัจจุบันนี้มีชาวพุทธกลุ่ม น้อยดื้อแพ่ง สร้างนิกายใหม่ขึ้นมาอีกคือ ธรรมกายนิกายและสันติอโศกนิกาย ดังนั้นในปัจจุบันในประเทศไทยจึงมี ๖ นิกาย